یکی از مهمترین نکاتی که در هنگام انتخاب گیاه مناسب اهمیت دارد، شکل و اندازه گیاه است. اگر گیاهی کوچک و تپل را در کنار دیواری بلند و لخت قرار دهید، جلوه زشتی پیدا می‌کند. همینطور اگر گیاهی بلند شبیه درخت را کنار پنجره باریک قرار دهید به نظر می‌رسد در حال افتادن است. البته به این نکته هم توجه کنید که ممکن است گیاهی بخرید که بعد از چند فصل رشد بسیار بزرگ شود.
گیاهان از نظر اندازه به شش دسته تقسیم می‌شوند و تقریبا تمامی گیاهانی خانگی که تهیه می‌کنید در یک یا دو دسته از مواردی که در پایین به آن اشاره می‌شود جای میگیرند. البته برخی از گیاهان نیز وجود دارند با گذشت زمان شکل ظاهریشان تغییر می‌کند.
دسته بندی گیاهان براساس انتخاب گیاه مناسب بر اساس شکل ظاهری:
۱- گیاهان علفی (گندمی):
این گیاهان برگهای باریک و دراز دارند و عادت رشد آنها مانند علف‌های صحرایی می‌باشد. از این گیاهان کمتر به صورت گیاه خانگی عرضه می‌شوند زیرا شکل برگ آنها معمولا هیچ‌گاه برای دکوراسیون داخلی منزل مناسب نمی‌باشد. این گروه شامل یک زیر مجموعه نیز هستند.
- گیاهان علفی برگ پهن: این گیاهان نسبت به گیاهان علفی برگ باریک معمول‌تر هستند. گندمی یا سنجاقی جزو مواردی است که بیشترین گستردگی را در انتخاب دارد. البته چند گیاه گلدار نیز وجود دارند که در این دسته قرار میگیرند.
۲- گیاهان پر پشت:
مجموعه‌ای گسترده از واریته‌هایی که به هیچ دسته‌ای شباهت ندارند. شکل کلی آنها این گونه است که چندین ساقه از خاک بیرون می‌آیند و الگوی رشدشان نه کاملا عمودی و نه افقی است. ممکن است این گیاهان کوچک و به هم فشرده باشند مانند پیرومیا و یا بلند و بوته‌ای مانند شمشاد ژاپنی. بعضی از گیاهان به طور طبیعی بوته‌ای هستند و شاخه‌های جانبی تولید می‌کنند و برخی دیگر نیاز است سرشاخه‌بری در آنها انجام شود.
۳- گیاهان راست:
این گیاهان ساقه‌ای راست تولید کرده و به صورت عمودی رشد می‌کنند. ارتفاع گیاهان از ۲ سانتمتر تا گاها ۳ متر متغیر است. گیاهان راست با اندازه متوسط از اجزای ترکیبی مهم مجموعه گیاهان خانگی هستند و با قد بلند خود تاثیر رشد افقی گیاهان طوقه (روزت)، رونده، و گیاهان پرپشت کوتاه قد را جبران می‌کنند. گیاهان راست و بلند را اغلب به صورت نمونه تکی در نقاط کانونی قرار می‌دهند.
- گیاهان ستونی: این گیاهان ساقه‌های عمودی ضخیم دارند ممکن است برگدار یا بی‌برگ باشد که در این حالت از زیبایی آنها کم نمی‌شود. بسیاری از کاکتوس‌ها و گیاهان گوشتی به این صورت هستند.
- درختان: یکی از مهمترین گروه از گیاهان خانگی هستند که همیشه منظره‌ای تماشایی را در جایی که باشند ایجاد می‌کنند. تمامی
درختان شکل کلی واحدی دارند. برخی از درختان اندازه کوچکی دارند مانند کرچک هندی یا گیاه گوشتی آبدار مینیاتوری و برخی دیگر اندازه بزرگتری دارند.
نخل‌های دروغین: این گیاهان ساقه‌ای دراز که در انتها با برگها پوشیده شده‌اند دارند. این گیاهان وقتی بزرگ می‌شوند فقط بخش بالاییشان برگ دارد و ظاهری شبیه به نخل دارند. از این دسته در بخش‌های همگانی مجتمع‌ها استفاده می‌کنند.
۴- گیاهان بالارونده:
این گیاهان جزو دسته‌ای هستند که بعد از رسیدن به بلوغ می‌باید برای آنها از یک تکیه‌گاه استفاده کرد. در غیر اینصورت گیاه روی زمین پخش خواهد شد. برای تکیه‌گاه می‌توان از نی، نخ، داربست، سیم، قلاب و … استفاده کرد. این گیاهان را می‌توان در گلدان متصل به دیوار یا چهارچوب پنجره‌ها رویاند.
- بالارونده‌ها: همیشه به سمت بالا رشد کرده و به دور تکیه‌گاه خود می‌پیچند و باید با فاصله نسبت به تکیه‌گاه خود قرار گیرند. اگر تکیه‌گاهی وجود نداشته باشد که پیچک‌ها به دور آن وصل شوند ساقه‌ها به هم گره می‌خورند.
گیاهان رونده/ آویزی: برای نگهداری در خانه گیاهان مناسبی هستند. تعداد زیادی از گیاهان معمولی و در خانه در این دسته قرار دارند. اگر این گیاه را در خانه می‌کارید بهتر است از چند تکیه‌گاه یا سیم استفاده کنید تا پخش شده و منظره بهتری را بوجود آورند. اگر هم از این دسته از گیاهان به عنوان آویز استفاده می‌کنید بهتر است تا هر چند وقت یکبار نوک ساقه را ببرید تا گیاه یکدست شود.- گیاهان آویزی: همیشه به صورت آویزان رشد می‌کنند و ساقه‌های آنها به سمت پایین رشد می‌کنند و اغلب هم به صورت رونده دیده می‌شوند. این دسته از گیاهان گل‌های جذابی داند و زمانی که اگر به صورت آویز رشد کنند بهترین حالت را به نمایش می‌گذارند.
۵- گیاهان روزت (بیساگ، طوقه برگی):
برگها به صورت دایره‌‌وار و دسته‌ای در اطراف نقطه رویش گیاه رشد می‌کنند. ارتفاع این گیاهان کم بوده و اگر در کنار گیاهان قد بلند قرار گیرند ترکیب بسیار جالبی را بوجود می‌آورند.
- گیاهان روزت (بیساگ) مسطح: برگ‌هایشان بزرگ که کم و بیش افقی قرار میگیرند و شکل روزت یا طوقه غیرفشرده است. تعدادی از گیاهان گلده در این دسته قرار دارند.
- گیاهان روزت (طوقه برگی) گوشتی آبدار: برگهای گوشتی در چند ردیف دارند و اغلب به هم فشرده است که تا حدی افقی یا کمی به طرف بالا قرار گرفته‌اند.
- گیاهان روزت (بیساگ) قیفی: این دسته از گیاهان بیشتر جزو خانواده آناناس‌سانان هستند. بخش پایینی برگهای تسمه مانند این گیاهان یک حالت استوانه‌ای مانند بوجود می‌آورند که آب باران را در داخل خود جمع می‌کنند. این گیاهان به دلیل زیستگاه گرمسیری از این روش برای نگهداری آب استفاده می‌کنند.
۶- گیاهان توپی:
این دسته از گیاهان بدون برگ و کاملا گرد هستند. این گیاهان همگی از کاکتوس‌ها هستند و سطح ساقه آنها ممکن است صاف یا پوشیده از تار یا خار باشد.